Τι είναι οι Κοινωφελείς Επιχειρήσεις;

- Η κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη,
- Η παιδεία,
- Ο πολιτισμός
- Ο αθλητισμός
- Το περιβάλλον, με εξαίρεση την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων και την αποκομιδή των απορριμμάτων, τη δημιουργία και συντήρηση πρασίνου και τη λειτουργία κοιμητηρίων και κέντρων αποτέφρωσης νεκρών.
- Σκοπός μπορεί να είναι επίσης η οργάνωση δημοτικής συγκοινωνίας, καθώς και η εκπόνηση και εφαρμογή προγραμμάτων έρευνας και τεχνολογίας για την ανάπτυξη της περιοχής τους.
- Είναι δυνατή από την κοινωφελή επιχείρηση η παράλληλη επιδίωξη περισσότερων σκοπών, κατά τα ανωτέρω, οι οποίοι είναι μεταξύ τους συναφείς και σε κάθε περίπτωση δεν έχουν εμπορικό ή βιομηχανικό χαρακτήρα. Δεν επιτρέπεται η συμμετοχή κοινωφελούς επιχείρησης σε άλλες επιχειρήσεις Ο.Τ.Α..

Για την περαιτέρω ανάλυση των παραπάνω σκοπών σε επιμέρους ποιο εξειδικευμένες δραστηριότητες δείτε το άρθρο 75 του Ν. 3463/06, όπου αναφέρονται αναλυτικά οι αρμοδιότητες των ΟΤΑ. Αντικείμενο δραστηριότητας της κοινωφελούς επιχείρησης δεν μπορούν να αποτελέσουν οι παραχωρηθείσες στους ΟΤΑ κρατικές αρμοδιότητες, όπως περιγράφονται στο άρθρο 75 παρ. II του ΔΚΚ (π.χ. τέλεση πολιτικού γάμου, τήρηση δημοτολογίου κλπ.).

Το χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της κατηγορίας επιχειρήσεων είναι ότι δεν πρόκειται για εμπορικές επιχειρήσεις, αφού σκοπός τους δεν είναι η επιδίωξη κέρδους. Αντίθετα, μέσω αυτών επιδιώκεται η καλύτερη και αποτελεσματικότερη άσκηση συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων κοινωφελούς χαρακτήρα. (ΥΠΕΣΔΔΑ Εγκ. 16/07)

Όμως, τα έσοδα που προέρχονται από πηγές, που συνδέονται συμπληρωματικά με τoυς κύριους σκοπούς της επιχείρησης (όπως πχ η λειτουργία κυλικείου σε πολιτιστικό κέντρο ή μουσείο), δεν αλλοιώνουν τον κοινωφελή χαρακτήρα της επιχείρησης. Οι πόροι αυτοί διατίθενται από την επιχείρηση αποκλειστικά για την ικανοποίηση-χρηματοδότησητων καταστατικών της σκοπών (εγκ. ΥΠΕΣ 16/2007).

Με την εγκ. ΥΠΕΣ 77/2007 δόθηκαν περαιτέρω διευκρινίσεις σχετικά με τους σκοπούς των κοινωφελών Δημοτικών Επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα διευκρινίζονται τα εξής:

Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της κατηγορίας επιχειρήσεων είναι ότι, η δραστηριότητά τους δεν είναι συνυφασμένη με την επιδίωξη κέρδους, παράλληλα δε, μέσω αυτών επιδιώκεται η καλύτερη και αποτελεσματικότερη άσκηση συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων κοινωφελούς χαρακτήρα.
Όπως ρητά ορίζεται στο νέο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, οι δημοτικές και κοινοτικές κοινωφελείς επιχειρήσεις έχουν ως σκοπό (Αρθρο 254, παρ.1 του ΚΔΚ):
- την οργάνωση λειτουργιών και δραστηριοτήτων και την παροχή υπηρεσιών συναφών ή που σχετίζονται, δηλαδή, άμεσα με τις αρμοδιότητες των ΟΤΑ που αφορούν μόνο τους τομείς της κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης, της παιδείας, του πολιτισμού, του αθλητισμού και του περιβάλλοντος, που προβλέπονται στο άρθρο 75 ΚΔΚ.
- την οργάνωση δημοτικής συγκοινωνίας, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που θέτει το άρθρο 83 ΚΔΚ και τέλος
- την εκπόνηση και εφαρμογή προγραμμάτων έρευνας και τεχνολογίας για την ανάπτυξη της περιοχής τους.
Κατωτέρω παρατίθενται χαρακτηριστικά παραδείγματα κοινωφελών επιχειρήσεων με σκοπούς που άπτονται του τομέα της κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης:
- η λειτουργία βρεφονηπιακού σταθμού,
- η λειτουργία ΚΑΠΗ,
- η λειτουργία κέντρου πρόληψης από εξαρτησιογόνες ουσίες,
- η λειτουργία δημοτικού ιατρείου,
- η υλοποίηση προγράμματος για την υποστήριξη των νέων που έχουν παραβατική συμπεριφορά,
- η υλοποίηση προγράμματος για την ελληνική γλώσσα στους μετανάστες,
- η υλοποίηση προγράμματος για την αναψυχή ατόμων με αναπηρία .
Παραδείγματα που άπτονται του τομέα της παιδείας, του πολιτισμού και του αθλητισμού:
- η λειτουργία βιβλιοθήκης,
- η λειτουργία κέντρου δημιουργικής απασχόλησης παιδιών,
- η λειτουργία πάρκου κυκλοφοριακής αγωγής,
- η λειτουργία πολιτιστικού και πνευματικού κέντρου,
- η λειτουργία μουσείου,
- η λειτουργία πινακοθήκης,
- η λειτουργία κινηματογράφου και θεάτρου,
- η λειτουργία φιλαρμονικής,
- η λειτουργία ωδείου,
- η λειτουργία σχολής χορού, ζωγραφικής, γλυπτικής,
- η λειτουργία γυμναστηρίου,
- η λειτουργία αθλητικού κέντρου,
- η διοργάνωση συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Παραδείγματα που άπτονται του τομέα του περιβάλλοντος:
- η εκπόνηση και η υλοποίηση προγράμματος προστασίας αγρίων ζώων μιας περιοχής,
- η διαχείριση μιας ιαματικής πηγής της περιοχής,
- η λειτουργία σφαγείου,
- η λειτουργία εργαστηρίου για τον έλεγχο της ρύπανσης ενός δήμου.

Επειδή η απαρίθμηση των επιμέρους αρμοδιοτήτων ανά τομέα που περιγράφονται στο άρθρο 75 του ΚΔΚ είναι ενδεικτική, είναι δυνατόν να υπάρχουν και άλλες δράσεις που εντάσσονται στους τομείς του άρθρου αυτού, καίτοι δεν αναφέρονται ρητά. Εφόσον οι δράσεις αυτές σχετίζονται άμεσα με την κύρια δραστηριότητα, που ασκεί μια κοινωφελής επιχείρηση, τότε αυτές θεωρούνται συναφείς με τον κύριο σκοπό της και κατά συνέπεια μπορούν να ασκηθούν παράλληλα. Για παράδειγμα, στους σκοπούς κοινωφελούς επιχείρησης μπορεί να ανήκει η επισκευή, συντήρηση και αξιοποίηση ιστορικού κτιρίου ( περίπτωση 7 της παρ. στ του άρθρου 75 ΚΔΚ), όπως είναι το σπίτι ενός λογοτέχνη στη γενέτειρά του. Συναφής σ' αυτό σκοπός είναι η ανάδειξη του έργου και της προσωπικότητας του συγκεκριμένου λογοτέχνη. Έτσι λοιπόν είναι δυνατή η σύσταση κοινωφελούς επιχείρησης με σκοπό την επισκευή, συντήρηση και αξιοποίηση του σπιτιού ενός λογοτέχνη, καθώς, επίσης, και τη συγκέντρωση του έργου του, τη διοργάνωση σχετικών ημερίδων και εκδηλώσεων, την έκδοση σχετικού βιβλίου κλπ.

ΓνΝΣΚ 156/2009 (Ατομική) Κ. Χαραλαμπίδη, Νομικού Συμβούλου: Δεν επιτρέπεται η ίδρυση ιδιωτικών σχολείων πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από (κοινωφελείς) επιχειρήσεις οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης α' βαθμού.

ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ

Α. Εξαιρούνται και δεν αποτελούν αντικείμενο της δραστηριότητας κοινωφελούς δημοτικής επιχείρησης, με ρητή αναφορά του νόμου (Αρθρο 254 παρ. 1 ΔΚΚ),
- η παροχή υπηρεσιών για την καθαριότητα κοινόχρηστων χώρων και την αποκομιδή των απορριμμάτων
- η δημιουργία και συντήρηση πρασίνου
- η λειτουργία κοιμητηρίων και κέντρων αποτέφρωσης νεκρών.

Σημειώνεται πάντως ότι σύμφωνα με την επιφύλαξη της μεταβατικής ρύθμισης της παρ. 5 του άρθρου 270 ΚΔΚ, αμιγείς δημοτικές ή κοινοτικές επιχειρήσεις, στις οποίες έχει ανατεθεί σύμφωνα με το καταστατικό τους, ως αποκλειστική ή κύρια δραστηριότητα κατά το πνεύμα του νομοθέτη, η παροχή υπηρεσιών για την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων και την αποκομιδή των απορριμμάτων, συνεχίζουν τη λειτουργία τους έως τη λήξη του χρόνου που προβλέπεται στη συστατική τους πράξη, χωρίς δυνατότητα ανανέωσης αυτής και εξακολουθούν να διέπονται από τις διατάξεις, σύμφωνα με τις οποίες ιδρύθηκαν (Δηλ. το πδ 410/1995), καθώς και από τους όρους του καταστατικού τους. Οι επιχειρήσεις αυτές, μετά την 31.12.2008 δεν μπορούν να επιδιώκουν πλέον άλλου είδους σκοπούς, που ενδεχομένως περιέχονται στο καταστατικό τους. Οι έτεροι τυχόν σκοποί, θα μπορούν πλέον να επιδιωχθούν είτε από άλλη επιχείρηση ΟΤΑ, σύμφωνη με το νέο θεσμικό πλαίσιο, είτε από τον ίδιο τον ΟΤΑ.

Β. Εξαιρούνται και δεν αποτελούν αντικείμενο δραστηριότητας κοινωφελούς επιχείρησης, παρ' ότι συμπεριλαμβάνονται στους τομείς που αναφέρονται στην παρ. 1 του άρθρου 254 ΚΔΚ (Δηλ. κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη, παιδεία, πολιτισμός, αθλητισμός και περιβάλλον), οι κατωτέρω αρμοδιότητες του άρθρου 75 ΚΔΚ:
α) Η δημιουργία Τοπικών Συμβουλίων Πρόληψης παραβατικότητας, τα οποία, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 84 ΚΔΚ, αποτελούν συμβουλευτικά γνωμοδοτικά όργανα για την ανάπτυξη μιας εναλλακτικής και αποκεντρωμένης αντιπαραβατικής πολιτικής, προσαρμοσμένης στις ιδιαίτερες ανάγκες και απαιτήσεις των τοπικών κοινωνιών. Τα εν λόγω Συμβούλια συγκροτούνται και λειτουργούν με απόφαση του οικείου δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 16 του ν. 2713/1999, όπως ισχύει, σε Δήμους και Κοινότητες με πληθυσμό άνω των τριών χιλιάδων (3.000) κατοίκων, και με συγκεκριμένη σύνθεση. (Αρθρο 84 ΚΔΚ)
β) Η δημιουργία Τοπικών Συμβουλίων Νέων, τα οποία συγκροτούνται και λειτουργούν με βάση τον ν. 3443/2006. Τα εν λόγω Συμβούλια συγκροτούνται με απόφαση του οικείου δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου, μετά τις πρώτες εκλογές για την ανάδειξη των Συμβουλίων τους, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 6 του νόμου αυτού. (Αρθρο 2, ν. 3443/2006 (ΦΕΚ 41 Α΄).)
γ) H προστασία μουσείων, μνημείων, σπηλαίων, καθώς και αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων της περιοχής και των εγκαταστάσεων αυτών, τα οποία ανήκουν στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού. Για παράδειγμα, η προστασία του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Ολυμπίας αποτελεί αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού. Αντίθετα, η προστασία ενός σπηλαίου που αποτελεί περιουσία ενός Δήμου μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο δραστηριότητας κοινωφελούς επιχείρησης. Εν προκειμένω τονίζεται ότι τα έσοδα που προέρχονται από τη δραστηριότητα αυτή και που συνδέονται συμπληρωματικά και ως εκ τούτου έχουν εντελώς παρεπόμενο χαρακτήρα, με τον κύριο σκοπό της επιχείρησης, όπως λ.χ. λειτουργία κυλικείου σε σπήλαιο δεν αλλοιώνουν τον κοινωφελή χαρακτήρα της επιχείρησης, εφόσον οι πόροι αυτοί διατίθενται από την επιχείρηση αποκλειστικά για την ικανοποίηση - χρηματοδότηση των κύριων καταστατικών τους σκοπών.
δ) Οι αρμοδιότητες που αποτελούν αντικείμενο των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 1069/1980, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.
ε) Οι αρμοδιότητες των Σχολικών Επιτροπών, όπως περιγράφονται στο ν. 1894/1990, όπως ισχύει.
στ) Οι δραστηριότητες που αφορούν την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού, εφόσον έχουν εμπορικό χαρακτήρα, που αλλοιώνει τον κοινωφελή χαρακτήρα της επιχείρησης. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να αποτελεί αντικείμενο κοινωφελούς δημοτικής επιχείρησης η ενοικίαση δωματίων σε ένα παραδοσιακό χωριό που παρουσιάζει πολιτιστικό ενδιαφέρον.
ζ) Η συμμετοχή σε θέματα πολεοδομίας, χωροταξίας και χρήσεων γης, όπως αυτή προβλέπεται από την κείμενη νομοθεσία.
η) Η μελέτη, διαχείριση και εκτέλεση προγραμμάτων οικιστικής και πολεοδομικής ανάπτυξης.
θ) Ο καθορισμός των χώρων για τη δημιουργία κοιμητηρίων και η παροχή γνώμης για τον καθορισμό χώρων αποτέφρωσης νεκρών.
ι) Η κατασκευή, διαχείριση και βελτίωση των υλικοτεχνικών υποδομών του εθνικού συστήματος πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας Παιδείας και ιδιαίτερα η συντήρηση, η καθαριότητα και η φύλαξη των σχολικών κτιρίων.

Γ. Διάφορες άλλες περιπτώσεις
Με το υπ' αριθ. 761/21.05.2014 έγγραφο του ΥΠ.ΕΣ. επισημαίνεται ότι από το συνδυασμό των παρ 1 και 2 των άρθρων 252 και 254 ΚΔΚ (ν.3463/2006) και της παρ. I περ. γ 3 του άρθρου 75 του ΚΔΚ (ν.3463/2006) προκύπτει ότι η εκμετάλλευση χώρων στάθμευσης μπορεί να γίνει είτε μέσω εκμίσθωσης του ακινήτου σε τρίτο, είτε μέσω υφιστάμενης ανώνυμης εταιρείας με σκοπό την αξιοποίηση δημοτικής περιουσίας (άρθρο 266 του ν.3463/2006).
Ο εμπορικός χαρακτήρας που αποδίδεται από τις φορολογικές αρχές στην εν λόγω δραστηριότητα είναι κατά την παρ.2 του άρθρου 254 ΚΔΚ(ν.3463/2006) απαγορευτικός για την άσκησή της μέσω κοινωφελούς επιχείρησης.

ΠΗΓΗ: ΔΗΜΟΣΝΕΤ