Η αναζήτηση της επαγγελματικής ταυτότητας στους εφήβους και ο ρόλος των επαγγελματιών του Job Center

ή ότι έδιναν μια απάντηση ιδιαιτέρως ευμετάβλητη ενώ μόλις ελάχιστες εξαιρέσεις, απαντούσαν συγκεκριμένα, σταθερά και συνειδητοποιημένα. Πώς, όμως, ένας/μία έφηβος/η αποφασίζει για το:

«τι θα ήθελε να γίνει όταν μεγαλώσει»;

Οι δύο βασικοί παράγοντες επιρροής της επαγγελματικής απόφασης του/ης εφήβου είναι η οικογένεια και το σχολείο.

Αρχικά, το οικογενειακό περιβάλλον ως πρώτος φορέας κοινωνικοποίησης, δίνει τα πρώτα ερεθίσματα στον/ην έφηβο/η στο πεδίο της απασχόλησης ξεκινώντας από τα επαγγέλματα των γονέων και συνεχίζοντας με τις επαγγελματικές επιλογές των λοιπών συγγενών και φίλων. Η οικογένεια δύναται να επηρεάσει τον/ην έφηβο με ποικίλους τρόπους. Από την μία πλευρά, τα παιδιά θέτοντας τους γονείς ως πρότυπα ρόλων και μίμησης ακολουθούν το επάγγελμα αυτών. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα, όπου τα παιδιά νομικών γίνανε νομικοί, παιδιά ιατρών γίνανε ιατροί κ.α..

Στον αντίποδα, υπάρχουν γονείς, όπου με γνώμονα τις προσωπικές τους εμπειρίες, αντιλήψεις, γνώσεις και προσδοκίες συμβουλεύουν τα παιδιά τους να ακολουθήσουν μια τέτοιου είδους επαγγελματική κατεύθυνση. Ωστόσο, αγνοούν την προσωπικότητα, τις επιθυμίες και τις δυνατότητες των παιδιών τους.

Μερικά τέτοια παραδείγματα είναι τα εξής:

«Γιατί να σπουδάσεις Αρχαιολογία, αφού μπορείς να μπεις στην Νομική;» ή «Σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων, προκειμένου μετά να αναλάβεις την Επιχείρηση του μπαμπά». Συνεπώς, η οικογένεια επενεργεί στις επιλογές των εφήβων τόσο στο γνωστικό όσο και στο συναισθηματικό επίπεδο.

Το σχολικό περιβάλλον ως δεύτερος φορέας κοινωνικοποίησης παίζει μικρότερο ρόλο στην λήψη απόφασης του/ης εφήβου/ης. Μολονότι τυπικά, περιλαμβάνεται το μάθημα επαγγελματικού προσανατολισμού στο σχολικό πρόγραμμα, στην πραγματικότητα όμως η προσφορά του είναι η ελάχιστη δυνατή.

Η σύνηθες εμπειρία στον επαγγελματικό προσανατολισμό στο σχολικό πλαίσιο που ακολουθείται είναι μερικές διδακτικές ώρες, όπου ο/η καθηγητής-τρια εξηγεί τη θεωρητική, θετική και τεχνολογική κατεύθυνση και ποιες σχολές συμπεριλαμβάνονται σε ονομαστικό και γενικό πλαίσιο. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να περιλαμβάνει μια επίσκεψη στους χώρους ενός Πανεπιστημίου προκειμένου οι μαθητές/τριες να δουν πώς είναι ένα Πανεπιστήμιο δια ζώσης.

Σε μερικές άλλες προσεγγίσεις, κάποιοι/ες καθηγητές/τριες με ιδίαν πρωτοβουλία και εφόσον τους ζητηθεί, συμβουλεύουν τους/ις μαθητές/ριες προς τις σχολές λαμβάνοντας υπόψη τις προσωπικές τους εμπειρίες και γνώσεις. Σε άλλες περιπτώσεις, οι μαθητές/ριες μεταξύ τους αλληλοεπηρεάζονται από τις προτιμήσεις τους. Παραθέτοντας ένα παράδειγμα μέσω της προσωπικής μου εμπειρίας, στην εποχή μου η πλειοψηφία των μαθητών/ριών θεωρητικής κατεύθυνσης ήθελαν να σπουδάσουν Παιδαγωγικά, καθώς αυτό ήταν της μόδας.

Συνεπώς, τόσο η οικογένεια όσο και το σχολείο μολονότι διακατέχονται από καλές προθέσεις, εντούτοις προσφέρουν ελάχιστα και περιορισμένα ερεθίσματα και γνώσεις στους μαθητές/τριες, στο πλαίσιο λήψης αποφάσεων σε συνάρτηση με το επαγγελματικό τους μέλλον. Οι μαθητές/ριες για να το πράξουν αυτό, χρειάζεται, αρχικά, να έχουν αυτογνωσία. Δηλαδή, να έχουν γνώση της προσωπικότητας τους (π.χ. εσωστρεφής ή εξωστρεφής;), των επαγγελματικών τους ενδιαφερόντων (π.χ. κοινωνικές ή θετικές επιστήμες;) και των εργασιακών τους αξιών (π.χ. ασφάλεια ή υψηλές οικονομικές απολαβές;).

Στη συνέχεια, χρειάζεται να έχουν ολοκληρωμένη και έγκυρη ενημέρωση σχετικά με τις πανεπιστημιακές σχολές, όπου υπάρχουν, το πρόγραμμα μαθημάτων τους, τα επαγγελματικά τους δικαιώματα, τις προσφερόμενες επαγγελματικές προοπτικές κ.α.. Μολονότι, το διαδίκτυο λειτουργεί θετικά ως προς την πρόσβαση αυτών των πληροφοριών, χρειάζεται η ορθή αξιολόγηση τους.

Μετέπειτα, χρειάζεται να αντιληφθούν την κοινωνία, μέσα στην οποία ζουν και αλληλεπιδρούν. Δηλαδή, πώς διαμορφώνεται η αγορά εργασίας; Ο πρωτογενής ή, ο τριτογενής τομέας υπερισχύει; Ποιες ειδικότητες έχουν περισσότερη ζήτηση; Για παράδειγμα, αν κάποιος/α θέλει να ασχοληθεί με τα οικονομικά, ποια ειδικότητα θα επιλέξει; Τουρισμό, Ναυτιλία ή Λογιστική;

Τέλος, οι τεχνολογικές εξελίξεις μεταβάλλουν συνεχώς τα κοινωνικά και εργασιακά δεδομένα. Τι εναλλακτικές επιλογές υπάρχουν; Με ποιο τρόπο, το εργασιακό αντικείμενο, όπου έχουν επιλέξει, θα μπορούσε να μετεξελιχθεί μελλοντικά; Π.χ., η Alice Miller σπούδασε ψυχολογία και εργάστηκε ως ψυχαναλύτρια και ως εκπαιδεύτρια για 20 συναπτά έτη. Μετά αποφάσισε να εγκαταλείψει τη διδακτική και την ψυχανάλυση προκειμένου να ασχοληθεί με την συγγραφή βιβλίων ψυχολογίας.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι, όταν ο επαγγελματικός προσανατολισμός πραγματοποιείται από Συμβούλους Σταδιοδρομίας/ Συμβούλους Επαγγελματικού Προσανατολισμού/Career Coachers και όχι αυτοσχέδια από τους/ις εφήβους/ες, ή τους γονείς, έχει βασικά πλεονεκτήματα. Πρώτα από όλα, υφίσταται ουδετερότητα, καθώς ο/η σύμβουλος δεν εμπλέκεται συναισθηματικά με τον/ην συμβουλευόμενο/η με αποτέλεσμα να μην επιθυμεί να τον/ην κατευθύνει εσκεμμένα προς κάποια επαγγελματική κατεύθυνση. Αντιθέτως, υποστηρίζει τον/ην τελευταίο/α, έτσι ώστε να κατευθυνθεί προς τα εκεί, όπου ο/η ίδιος/α θέλει.

Ταυτόχρονα, ακολουθεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία, η οποία περιλαμβάνει: σταθμισμένες και διαβαθμισμένες κλίμακες με σκοπό να αναδειχθούν τα στοιχεία της προσωπικότητας του/ης συμβουλευομένου/ης, και άλλα συναφή εργαλεία, προκειμένου να αντληθούν οι αναγκαίες πληροφορίες και διεξαχθούν στοχευμένες και όχι διαισθητικές ερωτήσεις. Στόχος είναι να οργανωθούν οι σκέψεις του/ης ο/η συμβουλευόμενος/η, να αξιολογηθούν οι πληροφορίες, προκειμένου να λάβει τις αποφάσεις του/ης και στη συνέχεια να δημιουργήσει ένα πλάνο δράσης υλοποίησης τους.

2023 08 21 JoBC Picture WhatAmI 2 Με γνώμονα το βέλτιστο των δραστηριοτήτων του Γραφείου Διευκόλυνσης, Ενδυνάμωσης και Τεκμηρίωσης της Απασχόλησης “Job Center” της ΚΕΚΠΑ-ΔΙΕΚ Δήμου Βόλου προς οικονομικά ευάλωτα νοικοκυριά της περιοχής παρέμβασης ΣΒΑΑ Βόλου, παρέχονται αθροιστικά υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού, διερεύνηση κλίσεων και επαγγελματικών ενδιαφερόντων, εργασιακών αξιών.

Στο διάστημα από τον Απρίλη του 2022 μέχρι και τον Αύγουστο του 2023, 44 οικονομικά αδύναμοι/ες συμπολίτες/συμπολίτισσές μας της περιοχής ΣΒΑΑ Βόλου γίνανε λήπτες των εν λόγω υπηρεσιών με προτεραιότητα τους /τις μαθητές/τριες της Γ’ Λυκείου. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στόχευσαν στην ανάδειξη των επαγγελματικών τους ενδιαφερόντων, στην ιεράρχηση των επαγγελματικών τους αξιών και κινήτρων.

Η αξιολόγηση των ευρημάτων συνδυαστικά με το προφίλ των επαγγελματιών (Κοινωνικοί Λειτουργοί και Ψυχολόγοι με κατεύθυνση στο Coaching) και την αμεροληψία στη συμβουλευτική που ακολούθησε ο/η έφηβος/η ήταν σε θέση να αναγνωρίσει τα δυνατά και αδύναμα σημεία του και τις προτιμήσεις του στο πλαίσιο διαμόρφωσης ενός πρώτου ατομικού σχεδίου για την επίτευξη του στόχου του.

Συνοψίζοντας, κατά την εφηβική περίοδο, τα παιδιά καλούνται να λάβουν μια σημαντική αλλά όχι μη αναστρέψιμη απόφαση για την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Είναι αναστρέψιμη, καθώς σε κάθε ηλικιακό στάδιο το άτομο έχει τη δυνατότητα αλλά και το δικαίωμα να προσδιορίσει ή να αναθεωρήσει τα εργασιακά του ενδιαφέροντα, τους επαγγελματικούς του στόχους και τις εργασιακές του δυνατότητες.

Ωστόσο, το βέλτιστο είναι αυτή η απόφαση να λαμβάνεται στην εφηβική ηλικία, προκειμένου να αποφευχθεί το χάσιμο χρόνου, χρήματος και ενέργειας, καθώς και να προετοιμαστεί το παιδί καλύτερα για το ξεκίνημα του επαγγελματικού του ταξιδιού, με τον τρόπο που το επιθυμεί και το ονειρεύεται.

Συνακόλουθα, ο επαγγελματικός προσανατολισμός θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως μια επένδυση στον εαυτό μας και στο επαγγελματικό μας μέλλον θυμούμενοι/ες πάντα, πως η εργασία δεν αποτελεί μόνο ένα μέσο οικονομικής επιβίωσης, αλλά και ένα σημαντικό μέρος της ζωής μας μέσω του οποίου, επιδιώκουμε τη δημιουργία, την παραγωγή ενέργειας ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, την ηθική ικανοποίηση αλλά και την προσωπική ανάπτυξη στο πλαίσιο της εργασιακής μας εξέλιξης.